Ο Άγιος Μάμας

 [ Ο ΑΓΙΟΣ ΜΑΜΑΣ ]

Η σελίδα αυτή είναι αφιερωμένη στον προστάτη των Αφροδισίων  Άγιο Μάμα, του οποίου την μνήμη η εκκλησία μας τιμά στις 2 Σεπτεμβρίου κάθε έτους. Εδώ αναλύεται ο βίος του Αγίου Μάμαντος, ο Ιερός Ναός των Αφροδισίων και το σημαντικότατο γεγονός της μεταφοράς των Ιερών Λειψάνων του Αγίου στα Αφροδίσια, τον Αύγουστο του 2001.

1.Ο ΒΙΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΜΑΝΤΟΣ

2.Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ  ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΜΑΝΤΟΣ ΣΤΑ ΑΦΡΟΔΙΣΙΑ

3.Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΛΕΙΨΑΝΩΝ ΣΤΑ ΑΦΡΟΔΙΣΙΑ

Ο Άγιος Μάμας γεννήθηκε στην Παφλαγονία της Καππαδοκίας το 260 μ.Χ. από γονείς χριστιανούς , οι οποίοι συνελήφθησαν για την χριστιανική τους δράση και ρίχθηκαν στην φυλακή , όπου και γεννήθηκε ο Άγιος. Οι γονείς του Μάμαντος απεβίωσαν ενώ ήταν φυλακισμένοι και την ανατροφή του ανέλαβε μια χριστιανή , που ονομαζόταν Αμμία. Μάλιστα , ο Άγιος συνήθιζε όταν ακόμα ήταν παιδί να ονομάζει την γυναίκα αυτή “μάμα” και για το λόγο αυτό έλαβε και το όνομα Μάμας. Όταν βρισκόταν στην ηλικία των δεκαπέντε ετών ο Άγιος Μάμας συνελήφθη από ειδωλολάτρες , οι οποίοι , αφού τον βασάνισαν , του κρέμασαν στο λαιμό σιδερένια ράβδο και τον έριξαν στην θάλασσα.Όμως ο Μάμας σώθηκε με τρόπο θαυματουργό. Στη συνέχεια συνελήφθη ξανά από τους εχθρούς του Χριστού και υποβλήθηκε σε νέα βασανιστήρια:Αρχικά οι ειδωλολάτρες τον έριξαν σε αναμμένο καμίνι ,από το οποίο εξήλθε σώος .’Έπειτα έβαλαν απέναντί του άγρια θηρία , τα οποία όμως δεν άγγιξαν τον Άγιο .Τελικά οι ειδωλολάτρες θανάτωσαν τον Άγιο Μάμαντα με τρίαινα , η οποία διαπέρασε τα σπλάχνα του.

Στο βιβλίο “Ο ΑΓΙΟΣ ΜΑΜΑΣ” που συνέγραψε η Άννα Μαραβά – Χατζηνικολάου αναφέρονται τα εξής :

” Στα παλιά τα χρόνια , λέει η παράδοση, ένας Τούρκος είχε κάνει αχυρώνα την Εκκλησία της Μαμασού , που η μισή είναι χτισμένη και η άλλη μισή λαξευτή. Μια μέρα το άχυρο πήρε φωτιά μοναχό του και καταστράφηκε όλο. Ο Τούρκος δεν κατάλαβε τίποτα και ξαναγέμισε με άχυρο το κτίριο. Το άχυρο όμως έπαιρνε διαρκώς φωτιά . Στο τέλος κουράστηκε με αυτή την ιστορία και αποφάσισε να κάνει την Εκκλησία σταύλο.Την πρώτη μέρα ψόφησε ένα ζώο , την δεύτερη άλλο , την τρίτη άλλο ως το τελευταίο. Ο Τούρκος , που ήταν άνθρωπος ευσεβής , κατάλαβε πως κάποιο μυστήριο συμβαίνει εκεί. Έσκαψε μέσα και ανακάλυψε πρώτα μια Χριστιανική Εκκλησία κι έπειτα τα λείψανα του Αγίου Μάμα.Από τότε το κτίσμα έγινε τόπος προσκυνήματος , ονομάστηκε Ζιαρέτ Κιλισσέ , δηλαδή προσκύνημα – εκκλησία. Χωρίστηκε σε δύο μέρη. Το ένα ήταν χριστιανική Εκκλησία και το άλλο τεκκές. Δερβίσηδες φρόντιζαν για την συντήρηση όλου του κτηρίου και του τάφου του Αγίου.

Ο Τάφος βρισκόταν σε βράχο λαξευτό , στο αριστερό μέρος της Εκκλησίας.Εκεί ήταν ένα ξύλινο κιβώτιο ,που είχε μέσα τα κόκαλα ,την κάρα κι ένα βραχίονα του Αγίου. Οι άρρωστοι βάζανε απάνω τους τα λείψανα ,τα τρίβανε στο πονεμένο μέρος.Οι δερβίσηδες ρίχνανε χώμα πάνω στον τάφο, για να παίρνουν οι προσκυνητές. Στον Άγιο πήγαιναν απαραίτητα οι νιόπαντροι απ’όλη την περιφέρεια , αλλά και από μακριά και από την Καισάρεια ακόμα , για να θεμελιώσει ο Άγιος το σπιτικό τους. Πήγαιναν επίσης οι άτεκνοι και τάζανε , αν αποκτήσουν παιδί να του δώσουν το όνομα του Αγίου. Εκεί γινόταν μεγάλο πανηγύρι δύο φορές τον χρόνο. Στις 21 Μαΐου, γιορτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης και στις 15 Αυγούστου. Οι Αρμένηδες γιόρταζαν στις 2 Σεπτεμβρίου. Τον Άγιο εμείς (οι Έλληνες) , τον λέγαμε ο “Άγιος Μάμαντος” , οι Αρμένηδες ο “Άγιος Μάμας” και οι Τούρκοι Σαμμάς ή Μαμασούν Μπαμπάς , δηλαδή Άγιος της Μαμασού. Εκεί ήταν πολλά δέντρα, ιτιές με τρεχούμενα νερά. Τρεις μέρες συνέχεια διασκεδάζανε. Φέρνανε τάματα διάφορα. Τα σφαχτάρια τα σφάζανε και τα μαγειρεύανε οι δερβίσηδες και τρώγανε μαζί με τον κόσμο.

  Με την Ανταλλαγή του 1924 , οι Γκελβεριώτες (δηλαδή οι Χριστιανοί από την γειτονική κωμόπολη Γκέλβερη ή Καρβάλη) θέλησαν να πάρουν μαζί τους στην Ελλάδα και τον Άγιο της Μαμασού. Αλλά οι Τούρκοι δεν τους άφησαν : “Είναι δικός μας εβλιά (άγιος)”, λέγανε. “Θα μείνει εδώ που τον βρήκαμε.”

  Έτσι ο Άγιος έμεινε εκεί. Σήμερα ακόμα , συνεχίζοντας παμπάλαιες συνήθειες, δίνει ευτεκνία στα Καππαδοκικά πλήθη πιστών.Ένας προύχοντας της Γκέλβερης που ρωτήθηκε πως γίνεται να μένει το προσκύνημα αυτό εκεί , απάντησε ότι ένας τόπος που ήταν πάντα Ιερός και θαυματουργός δεν μπορεί να πάψει να είναι σεβαστός από τον λαό. Κι έτσι ο Μαμασούν Μπαμπάς ζει πάντα στην Καππαδοκία.

  Ο τελευταίος απόγονος των δερβίσηδων εξακολουθεί να ανάβει τα καντήλια και να δέχεται προσκυνητές.Ανασηκώνει με άπειρη ευλάβεια το ύφασμα που σκεπάζει τα οστά του Αγίου , που εξακολουθούν να βρίσκονται στην παλιά τους θέση.”

Στη Νέα Καρβάλη Καβάλας όπου φυλάσσεται το ιερό σκήνωμα του Μεγάλου Καππαδόκου Πατέρα της Εκκλησίας μας του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου , δραστηριοποιείται η “Πολιτιστική Στέγη της Νέας Καρβάλης” . Αγώνας της Πολιτιστικής Στέγης είναι η διατήρηση και η διάδοση της πολιτιστικής κληρονομιάς μας και ιδιαίτερα των Καππαδοκικών ηθών και εθίμων και των λοιπών πολιτιστικών στοιχείων της Καππαδοκίας , της Μικράς Ασίας κτλ. Η Πολιτιστική Στέγη έχει πραγματοποιήσει πολλά προσκυνήματα στα Ιερά χώματα της Καππαδοκίας , όπου σε ένα από αυτά είχαν την τύχη να επισκεφθούν την Μαμασό της Καππαδοκίας όπου υπάρχει εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Μάμα. Στον Ιερό Ναό αυτό φυλάσσονται τα Ιερά Λείψανα του Αγίου.

Οι ευλαβείς προσκυνητές της Νέας Καρβάλης κατόρθωσαν να λάβουν λείψανα από το ευλογημένο αυτόν χώρο τα οποία και έχουν τοποθετήσει στο περίλαμπρο πολιτιστικό τους Κέντρο στην Νέα Καρβάλη κοντά στο Ιερό Προσκύνημα του Αγίου Γρηγορίου, για να ευλογεί ο Άγιος τους απόγονους των Καππαδόκων και να τους ενισχύει στο υψηλό πολιτιστικό τους έργο.

2.Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ  ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΜΑΝΤΟΣ ΣΤΑ ΑΦΡΟΔΙΣΙΑ  [επάνω]

Ο Ιερός Ναός του Αγίου Μάμαντος βρίσκεται σε ψηλό σημείο του χωριού κάτω από το νεότερο Δημοτικό Σχολείο Αφροδισίων. Πρόκειται για παραδοσιακό χριστιανικό ναό του οποίου η ηλικία είναι δύσκολο να προσδιοριστεί. Πηγές αναφέρουν ότι το 1821 κατά τον αγώνα της Επανάστασης , ο Ναός κάηκε ολοσχερώς από τους Τούρκους και στη συνέχεια ξαναχτίστηκε.  Χαραγμένο πάνω σε πέτρα στο μπροστινό μέρος του Ναού είναι το έτος 1817 , έτος που προφανώς ξανακατασκευάστηκε ύστερα από τις καταστροφές των Τούρκων.

Μπαίνοντας κανείς στον Ναό εντυπωσιάζεται από τις εξαιρετικές αγιογραφίες και από τις ανεκτίμητης αξίας εικόνες.Δεξιά υπάρχει το παγκάρι, ενώ διαγώνια απέναντι το ένα και μοναδικό μαγκάλι όπου οι πιστοί ανάβουν το κερί τους και δίπλα ακριβώς ,μια παλιά εικόνα στην οποία απεικονίζεται ο Άγιος Μάμας με τον Άγιο Συμεών. Η κατασκευή πάνω στην οποία είναι τοποθετημένη η εικόνα,είναι ο επιτάφιος ο οποίος διαμορφώνεται, στολίζεται και περιφέρεται στο χωριό το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής.Στην μέση του Ναού υπάρχει ένας εκπληκτικής λεπτομέρειας πολυέλαιος.  Το τέμπλο του Ναού είναι ένα πραγματικό έργο τέχνης με την εικόνα του Αγίου Μάμα, δεξιά δίπλα από αυτήν του Ιησού.Μέσα στον Ναό εκτός από τις ανεκτίμητης αξίας εικόνες, υπάρχουν και μεγάλης ηλικίας εκκλησιαστικά βιβλία και ψαλτήρια.

Η εξωτερική όψη του Ναού έχει αλλάξει τρεις φορές τα τελευταία χρόνια.Κατά την δεκαετία του ’80 ο Ναός ήταν γαλάζιος. Το 1990 , χρονιά όπου έγινε και μια γενική συντήρηση του Ναού, το εξωτερικό μέρος έγινε γκρι απαρτιζόμενο από ειδικά χαραγμένα παραλληλόγραμμα. Το 1994 ο Ναός εξωτερικά ξαναβάφτηκε καφέ ενώ τονίστηκε και η εικόνα του Αγίου Μάμα στο μπροστινό μέρος καθώς επίσης και η χαραγμένη πλάκα η οποία αναγράφει την ηλικία του Ναού μετά την καταστροφή της από τους Τούρκους και την ανακατασκευή του. Έκτοτε έχει αυτήν την εικόνα. Το 2002 κατασκευάστηκε πύλη στην κεντρική μεγάλη πόρτα που οδηγεί στον περιβάλλοντα χώρο του Ναού , η οποία στολίζεται με λουλούδια κατά τις μέρες του πανηγυριού.

Η μεταφορά των Ιερών Λειψάνων του Αγίου Μάμαντος από την Αθήνα στα Αφροδίσια έγινε στις 18 Αυγούστου 2001 και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα τόσο για τα Αφροδίσια όσο και για ολόκληρη την Χίο. Η μεταφορά αυτή έγινε με πρωτοβουλία του Συλλόγου εν Αττικής Αφροδισιανών “Ο Άγιος Μάμας”.

Η ιστορία της μεταφοράς των Ιερών Λειψάνων ξεκινά τον Νοέμβριο του 2000 , μήνας κατά τον οποίο ο Ιερέας Απόστολος Καμπουρόπουλος τοποθετήθηκε από την Ιερά Μητρόπολη Περιστερίου  στον Ιερο Ναό της Αγίας Αναστασίας Περιστερίου , ερχόμενος από την Ιερά Μητρόπολη Φιλίππων Νεαπόλεως και Θάσου. Ο Πατέρας Απόστολος έφερε μαζί του και ένα τμήμα των Ιερών Λειψάνων τα οποία φυλάσσονταν στο Πολιτιστικό Κέντρο της Νέας Καρβάλης Καβάλας . Ήταν εκείνος ο οποίος μετέφερε τα Ιερά Λείψανα του Αγίου στα Αφροδίσια , το ευλογημένο εκείνο τριήμερο του Αυγούστου του 2001. Να πως περιγράφει ο ίδιος την εμπειρία του :

” Οι Αφροδίσιοι της Αθήνας ανέλαβαν την δαπάνη της κατασκευής ασημένιας λειψανοθήκης , στην οποία και εναποτέθηκαν τα ιερά λείψανα του Αγίου.

  Συγκινητική δε ήταν και η φετινή μεταφορά (18- 20 Αυγούστου 2001) των λειψάνων στα Αφροδίσια της Χίου για αγιασμό της ομώνυμου Ενορίας. Ανεπανάληπτες οι στιγμές που ζήσαμε. Πλήθος ευσεβών Χριστιανών από όλη την Χίο, με επικεφαλής τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Χίου κ.κ. Διονύσιον υπεδέχθησαν τα Ιερά Λείψανα. Εντυπωσιασθήκαμε από τον ενθουσιασμό και την χαρά τους. Πληροφορηθήκαμε από κοντά , με πόση ευλάβεια τιμούν οι Χιώτες τον Άγιον Μάμα. Ξεχωριστή δε εντύπωση μας προκάλεσε η παρατιθέμενη κοινή τράπεζα , μετά την Θεία Λειτουργία.Άπαντες συμμετέχουν στο κοινό τραπέζι, αναβιώνοντας, όπως χαρακτηριστικά μας ετόνισε ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης τις κοινές Τράπεζες της Αγάπης των πρώτων Χριστιανικών χρόνων. Και προσθέτουμε και εμείς ότι αναβιώνεται και ο τρόπος της πανηγύρεως του Αγίου στην Μαμασό (όπως περιγράφηκε παραπάνω).

 Ως αντίδωρον δε των όσων πνευματικών εμπειριών λάβαμε κατά την παραμονή μας στη Βόρειο Χίο , κατόπιν αδείας του οικείου μας Ποιμενάρχου , Μητροπολίτου Περιστερίου κ.κ. Χρυσόστομου , εναποθέσαμε ιερό Λείψανο στον ιερό Ναό του Αγίου Μάμαντος στα Αφροδίσια της Χίου , για να αποτελούν για την Ενορία , την αφιερωμένη στον Άγιο αλλά και για όλη την Χίο , συνεχή πηγή ευεργετική χωρίς τέλος. “

Η λατρεία του Αγίου Μάμα μπορεί να έφθασε στην Χίο από την Καππαδοκία , διότι έχουμε μετακίνηση πληθυσμών από εκεί προς τα παράλια ,κατά τον 16ο αιώνα . Είναι πιθανό επίσης ,  η λατρεία του Αγίου να έφθασε από την Κωνσταντινούπολη , όπου ήταν γνωστός ο Άγιος και υπήρξε κύμα προσφύγων προς την Χίο.

Αν και ο Άγιος Μάμας συγκαταλέγεται στους λιγότερο δημοφιλείς Αγίους της Εκκλησίας μας, παρόλα αυτά υπάρχουν σε πολλά μέρη της Ελλάδας εκκλησίες αφιερωμένες στην χάρη του. Μάλιστα στην Χαλκιδική υπάρχει ένα μεγάλο χωριό το οποίο ονομάζεται Άγιος Μάμας και στο οποίο λαμβάνει χώρα ένα μεγάλο τριήμερο πανηγύρι προς τιμήν του Αγίου κάθε χρόνο τις πρώτες μέρες του Σεπτεμβρίου, όποτε και η Εκκλησία μας τιμά την χάρη του. Επίσης στην Κύπρο θεωρείται ένας από τους προστάτες του νησιού και πολλές εκκλησίες αλλά και μοναστήρια είναι αφιερωμένα σε αυτόν. Εκκλησίες του Αγίου Μάμαντος συναντάμε επίσης στην Κρήτη στο νομό Χανίων, στην Σύρο, στην Κάσο,στην Κάλυμνο,στην Μύκονο, στα Κύθηρα, στην Κάρπαθο, στην Μήλο και στην Νάξο.

Τέλος, έξω από τον Ιερό Ναό της Αγίας Αναστασίας Περιστερίου, κατασκευάστηκε το 2002 με δαπάνη του Αφροδισιανού Παναγιώτη Σιταρά (ζούσε μόνιμα στην Αμερική) παρεκκλήσιο αφιερωμένο στον Άγιο Μάμα. Μέσα δε στον Ιερό Ναό της Αγίας Αναστασίας, φυλάσσονται τα Ιερά Λείψανα του Αγίου, όπως αναφέρθηκε στην προηγούμενη ενότητα.